Mediator, bemiddelaar of rijdende rechter: één pot nat?

‘O, je bent mediator? Dat is toch zo iets als de rijdende rechter?’

Nou nee, niet echt! Er is veel verwarring als het gaat om bemiddeling. Want er zijn nogal wat wegen die je kunt bewandelen als je een conflict wilt oplossen en er zelf niet uitkomt.

Bemiddelen is zo’n beetje het overkoepelende begrip; overal waar je anderen betrekt bij het in gesprek komen, bij het verwoorden van je wensen, bij het onderhandelen over de gewenste uitkomst, is sprake van bemiddelen. Dat kan formeel zijn maar heel vaak natuurlijk ook informeel.

Informeel bemiddelaar vaak eerste stap om ruzie op te lossen

Het begint vaak met de vraag aan een bekende, een vriend of een familielid; zou die willen helpen? Vanuit de gedachte dat de bemiddelaar alle betrokkenen kent en er zelf ook een belang bij heeft om de misverstanden de wereld uit te krijgen. Want ruzie in de familie, tussen vrienden of op het werk is niet alleen voor de direct betrokkenen vervelend. Vriendschappen worden soms verbroken en familiebanden staan onder druk, als misverstanden echte onenigheid worden en niemand meer met elkaar praat.

Loyaliteitsconflict is risico voor informeel bemiddelaar

Bovendien wil ook niemand betrokken worden in een loyaliteitsconflict; en als je in de familie of tussen vrienden optreedt als bemiddelaar, is dat gevaar niet denkbeeldig. Voor je het weet, heb je buiten de oorspronkelijke ruzie zomaar een tweede ruzie; een ruzie over de ruzie! Dat kan toch niet de bedoeling zijn!

Bemiddelen is dus het motto, maar door wie?

Als je het buiten je eigen kring van intimi wilt zoeken, kun je een aantal wegen bewandelen. Je zult de meeste ongetwijfeld kennen:

• • op het werk kun je denken aan een niet direct betrokken teamleider; zo een waar alle betrokkenen vertrouwen in hebben omdat hij neutraal is, van een afstandje naar de situatie kan kijken, en omdat hij in staat is om alle kanten van de zaak te zien en oordeelsvrij met jou en de ander kan praten

• • nog een bemiddelaar uit de werkomgeving: iemand van de afdeling P&O. Juist omdat deze zelf niet in het betrokken team zit (ervan uitgaande dat het conflict niet op de afdeling Personeelszaken speelt) en er wel veel kennis is van de arbeidsrechtelijke kant van een zaak, kan een P&O – adviseur helpen om zaken op te helderen, of zienswijzen te verduidelijken. Maar .. als een conflict al behoorlijk is geëscaleerd, kan de afdeling P&O voor een van beiden als bedreigend overkomen; ‘als zij weten wat er speelt, willen ze me vast kwijt; ik ga ze geen stok geven om mij te slaan’.

• • arbitrage: een vorm van rechtspraak zonder rechtspraak. Hoe bedoel ik dat? Stel, je wilt wel een uitspraak, waar jij maar ook je opponent zich aan moet houden, maar je wilt niet naar de rechtbank dan kun je in sommige gevallen kiezen voor arbitrage. In de voetbalwereld is het een heel bekende vorm van geschilbeslechting. Een arbitragecommissie van onafhankelijke maar inhoudelijk sterke mensen (arbiters, ook wel scheidsrechters genoemd) bekijkt wat er aan de hand is, en velt een oordeel. Hun uitspraak is bindend, en die wordt ook bij de griffie van de rechtbank vastgelegd.

• • je kunt ook naar een geschillencommissie gaan: meestal als er sprake is van onenigheid met een ondernemer over zijn product of dienst. Denk bijvoorbeeld aan zaken als de oplevering van je huis, een mindere kwaliteit vakantie dan je dacht geboekt te hebben e.d. De geschillencommissie oordeelt en doet een bindende uitspraak. Tegen de uitspraak kun je niet in beroep gaan; en dat geldt ook voor de ondernemer met wie je het oneens was.

• • je kunt natuurlijk ook naar de rechtbank: je kiest allebei je eigen advocaat of juridisch adviseur, en als die onderling niet tot een goed onderhandelingsresultaat komen (of hier zelfs niet aan beginnen, omdat jij of je tegenpartij dat niet wil), dan wordt een verzoekschrift bij de rechtbank ingediend. De rechter neemt een beslissing, natuurlijk nadat hij beide partijen heeft gehoord en uitvoerige informatie heeft ingewonnen. Ook die uitspraak is bindend, alhoewel je in beroep kunt gaan.

• • mediation: je kiest allebei voor een mediator. Jullie zitten met de mediator samen aan één tafel om jullie verstoorde communicatie weer op gang te brengen. Daarbij blijft alles wat jullie elkaar vertellen besloten, ook nadat jullie gestopt zijn met de mediation. Maken jullie afspraken, dan kunnen die afspraken wèl gedeeld worden met derden; dat spreek je met elkaar af. Maar de weg ernaartoe, en wat ervoor nodig was om tot die afspraken te komen, blijft tussen jullie.

En die rijdende rechter?

Die is inderdaad wat de naam al zegt: een rechter. Een rechter die op basis van informatie en verhalen zich een mening vormt, als bemiddelaar probeert om partijen tot elkaar te brengen, en op basis van wetgeving een bindende uitspraak doet ‘En daar moet u het mee doen’.

Conclusie:

Alle personen die helpen om een conflict op te lossen hebben een rol als bemiddelaar; maar niet elke bemiddelaar is ook mediator!

Twijfel jij ook wel eens of je een situatie zelf kunt oplossen, of dat je hulp van buitenaf inroept? En als je dat dan doet, voor wie kies je dan?