Dit artikel is geschreven door mevrouw Irma de Vaan, oprichtster en eigenaar van Arbo Dynamica. Zij levert functionele en praktische arbozorg en vergroot de sociale veiligheid. Het resultaat is betere prestaties door optimaal inzetbare en productieve medewerkers.
Ongewenst gedrag: from the cradle to the grave!
Ongewenst gedrag, we starten ermee op de kleuterschool en het loopt door tot in het bejaardenhuis. Het zal toch wel stoppen op de werkvloer? We zijn toch volwassen mensen? Je zou het denken! De praktijk is echter weerbarstig. Ongewenst gedrag is helaas regelmatig aan de orde. Zowel tussen collega’s onderling als komend van buiten. Want ook klanten, cliënten, leerlingen of patiënten kunnen de sociale veiligheid ondermijnen.
Ongewenst gedrag speelt op de werkvloer op alle niveaus en het geeft veel humane en economische schade.
De invloed van ongewenst gedrag op werkplezier.
Ongewenste gedrag veroorzaakt stress en geeft klachten zoals slapeloosheid, concentratieproblemen, hoofdpijn, spanningsklachten. Dat heeft invloed op het werkplezier en de kwaliteit van het werk. Dit kan zich uiten in een negatieve sfeer, verslechtering van de samenwerking, daling van de productiviteit en een stijging van het verzuim. Deze factoren vergroten vervolgens weer de stress en het risico dat een medewerker gedrag als ongewenst ervaart. Een vicieuze cirkel is het gevolg.
Uit onderzoek is gebleken dat medewerkers in stresserende omstandigheden een situatie eerder als ongewenst ervaren dan iemand die niet in deze omstandigheden verkeert. Het aantal meldingen door deze medewerkers is tot tweemaal zo hoog als van medewerkers die minder of geen stress ervaren op hun werk. Hiermee wordt een duidelijke relatie gelegd tussen stress en het ervaren van ongewenst gedrag; en dus het missen van sociale veiligheid.
Ongewenst gedrag, een complex verschijnsel.
Ongewenst gedrag kent diverse uitingsvormen, wordt heel verschillend beleefd en is sterk afhankelijk van de context. Dit maakt ongewenst gedrag een complex verschijnsel wat niet lineair benaderd kan worden in de zin van: er wordt een probleem vastgesteld, waarvan we de oorzaak zoeken en waarvoor we vervolgens de oplossing creëren. Ongewenst gedrag vraagt om een situationele en integrale benadering waarbij we gezamenlijk bepalen welke waarden en normen leidend zijn.
In organisaties zien we nog vaak dat ongewenst gedrag wordt gebagatelliseerd of geprofessionaliseerd als ‘horend bij het vak’. Een oplossing blijft dan vaak achterwege.
Sociale veiligheid is de oplossing!
Met plezier naar het werk gaan is belangrijk, zeker omdat veel mensen een groot deel van hun tijd doorbrengen op het werk. Een prettig werkklimaat en collegiale omgangsvormen zijn hier onlosmakelijk mee verbonden. Het begint met respect voor de ander en de grenzen die zij trekken. Als een collega lastig wordt gevallen helpt het om steun te bieden door de dader aan te spreken op zijn/haar gedrag en het slachtoffer op te vangen.
Vanuit de preventieve gedachte is het zinvol om het thema met elkaar te bespreken in een werkoverleg of intervisie. Om met elkaar uit te spreken hoe je wilt samenwerken en hoe je elkaar aan gaat spreken als er ongewenst gedrag aan de orde is. Thema’s zijn dan voorbeeldgedrag, duidelijke afspraken en procedures.
Met de term Sociale Veiligheid geven we aan wat we willen bereiken. Het helpt ons te focussen op het positieve en die maatregelen te kiezen die daarbij horen. Zoals het creëren van een open werksfeer en het bespreken van de samenwerking. Want als we de focus leggen op wat we willen voorkomen: ongewenst gedrag, dan zal de keuze voor maatregelen eerder liggen op het gebied van gebod en verbod.
Hoe organiseren we sociale veiligheid?
Wat we willen bereiken is wel helder: een stimulerende en veilige werkomgeving met respect voor elkaar. De vraag is: hoe bereiken we dat? Hoe kunnen werkgevers en medewerkers daarin samenwerken?
Het start met het willen nemen van de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor sociale veiligheid. Door medewerkers te betrekken bij hun eigen arbeidsomstandigheden en door hen daarbij te faciliteren. Door hen er invloed op uit te laten uitoefenen en hen er verantwoordelijk voor te maken. Samen de stip op de horizon zetten motiveert en stimuleert eigenaarschap; zeker van belang in deze tijden waar zelfsturing of zelforganisatie een belangrijk gegeven zijn. Van daaruit kan samen bepaald worden welke maatregelen en acties nodig zijn.
Die kunnen zeer divers zijn en zullen per organisatie verschillen. Zoals gezegd, een lineaire benadering is niet de oplossing, een integrale benadering daarentegen is van het grootste belang. Verbinding tussen de maatregelen en activiteiten ondersteunt de kracht ervan.
Het bovenstaande model kan helpen om de verbinding te maken. De kanteling van ongewenst gedrag naar sociale veiligheid. Meer ondersteuning nodig? Met mijn deskundigheid als arbeids- en organisatiedeskundige help ik u graag om sociale veiligheid te organiseren.
Irma de Vaan
Arbo-Dynamica
Nawoord Monique Wakelkamp:
Tja, dat is weer een nieuwe invalshoek op een al vaker belicht onderwerp. Ongewenst gedrag, pesten, isoleren, grapjes maken ten koste van een collega: het bederft het werkplezier en daarmee direct de productiviteit. Mij bevalt de titel wel: van ongewenst gedrag naar sociale veiligheid. Wat vind jij daarvan?
